اخباراخبار کارگروه آموزش و پژوهشاخبار کارگروه ها

چکیده راهبری (سرپرستی) در کوهستان – بخش ششم

دکتر بابک (ابوالفضل) جوادی

بخش ششم: سازمان در کوهنوردی

     مهارت راهبریبرای همه کاربران کوهستان سودمند است اما برای کوهنوردان ارزش ویژه دارد. این مهارت، نه تنها برای سرپرستان بلکه برای همه کوهنوردان و نه تنها برای تیمهای کوهنوردی، که برای کوهنوردان تنها و صعودهای انفرادی نیز لازم و سودمند است. همکاری و هماهنگی دو یا چند نفر برای رسیدن به هدفهای فردی یا جمعی، سازمان را پدید می آورد. یگانهای نظامی، گروههای کاری و تیمهای ورزشی، هر یک گونه ای از سازمان هستند.

هیچ یک از ما به خردمندی همه ما نیست !                « مثل ژاپنی »

     چارچوب مناسب و ساختار متناسب برای کوه نوردی جمعی کدام است ؟ در یک رویکرد کلی، مناسب ترین ساختار آن است که بالاترین ضریب ایمنی را پدید آورد، احتمال پیروزی را بیشینه کند و آسان ترین شرایط و لذت بخش ترین اوقات را فراهم نماید. در مجموع سه رویکرد عمده نسبت به ساختار یک پروژه کوه نوردی وجود دارد:

الف- رویکرد نظامی:  در کشور ما، نخستین مربیان کوهنوردی، ارتشیانی بودند که مهارتهای مشترک نظامی – کوهی را در کشورهای دیگر آموخته بودند. در این رویکرد به مجموعه کوه نوردان به عنوان یک یگان نظامی نگریسته می شود که شامل عده ای ” سرباز” و یک ” فرمانده” است. با گذشت زمان، این رویکرد در دنیای کوهنوردی رنگ باخت.

ب-  رویکرد گروهی:  گروه شامل افرادی است که برای هدفی مشترک، گرد هم می آیند. هر چه گروه بزرگتر باشد، فاصله میان اعضا و مدیر گروه بیشتر می شود و احتمال اختلاف و دوگانگی بالاتر می رود. در گروههای بزرگتر، حجم مقررات رسمی، زمان لازم برای تصمیم گیری و احتمال جناح بندی نیز افزایش می یابد. برای برنامه های برون شهری، گروههای کوچک بهترند. اعضای یک گروه کوچک باید به همکاری با یکدیگر علاقه مند باشند، بتوانند با یکدیگر ارتباط بیابند، در کارها مشارکت کنند و به مدت کافی در کنار هم بمانند. در این صورت، گروه «چرخه عمر» (Life Cycle) یا گامهای پیشرفت و تکامل خود را پشت سر می گذارد و به کارایی بهینه می رسد که از ویژگیهای « تیم» است.

ج- رویکرد تیمی:  تیم همه ویژگیهای گروه را دارد اما گذشته از آنها، دارای ویژگیهایی است که در گروه دیده نمی شود. تیم یک گروه کاری پایدار است که اعضای آن هدف مشترکی دارند، به یکدیگر وابسته اند و به عنوان یک مجموعه مسئولیت دارند. به گفته دیگر، تیم سازمانی کوچک از افرادی با مهارتهای مکمل است که به هدف و روشهای مشترک خود وابستگی و پایبندی دارند و روابط ژرفی میان آنهاست. گرچه در گروه هم می توان به پیروزی رسید اما کارایی تیم بیشتر است. بیشتر گروهها پس از مدتی به تیم بدل می شوند. می توان گفت تیم، گروهی است که به اوج کارایی خود رسیده است. در تعریفهای تیم، چند نکته کلیدی هست:

1 – باورها، ارزشها و فرهنگ کاری مشترک

2 – هدفها و روشهای مشترک

3 – میان کنش (تعامل) پیوسته

4 – مهارتهای مکمل یکدیگر

5 – هماهنگی در انجام کارها

– …

     بسیاری از تشکلهای کوه نوردی عنوان گروه ، باشگاه ، انجمن و … دارند اما در نهایت، برنامه های آنها در یکی از ساختارهای یگان، گروه یا تیم جای می گیرند.

*فرمانده، مدیر یا راهبر؟

       شیوه هدایت هر پروژه کوه نوردی باید با ساختار آن سازگار باشد. پس برای سه ساختار عمده مورد بحث (یگان ـ گروه ـ تیم) سه روش هدایت وجود دارد:

1) فرماندهی (Command): اگر به این نتیجه برسیم که برای صعود  نیاز به یک یگان نظامی داریم، برای هدایت پروژه هم نیاز به یک « فرمانده» خواهیم داشت.

2) مدیریت (Management): این روش، دومین شیوه هدایت پروژه های کوه نوردی است. مدیریت را “علم و فن برنامه ریزی، اقدام و ارزیابی به منظور تامین هدفهای معین”  تعریف کرده اند. به گفته دیگر، کار مدیر این است که با کاربرد کمترین منابع، به اهداف تعیین شده دست یابد. اگر این تعاریف و دیگر تعریفهای مدیر را بدقت بررسی کنیم، در می یابیم که ویژگیهای زیر در بیشتر مدیران دیده می شود:

– مدیر، انتصابی است و توسط رده های بالاتر ( نهاد برگزار کننده ) تعیین می شود.

– مدیر، سیاست گذار نیست بلکه سیاستها و راهبردهای تعیین شده را دنبال می کند.

– ارتباط مدیر با اعضای گروه، محدود به ارتباط کاری است.

– مدیر، مسئولیت گروه را بر عهده دارد و به تنهایی پاسخگوی رده های بالاتر است.

– 

–  …

3) راهبری (Leadership):  سومین شیوه  برای هدایت تیمهای کوه نوردی، راهبری است. کوهنوردان ایرانی، راهبر را عموما ” سرپرست” می نامند که شاید همتای دقیقی برای واژه “Leader” نباشد. بطور خلاصه، مهمترین ویژگیهای  راهبر را می توان این گونه بر شمرد:

– راهبر انتصابی نیست بلکه توسط اعضای تیم گزیده می شود.

– راهبر با توجه به تجربه و موقعیت ویژه خود، سیاست و خط مشی تعیین می کند.

– ارتباط راهبر با اعضای تیم، فراتر و نزدیک‌تر از ارتباط کاری است.

– راهبر، اعضا را طوری درگیر هدفهای تیم می کند که همه، خود را مسئول و پاسخگو می دانند.

     اکنون می توان نتیجه گیری کرد که برای فعالیتی همچون کوه نوردی که هر لحظه شرایط تازه و چالشهای نو پیش پای کوهنوردان می گذارد مناسب ترین ساختار، “تیم” و بهترین شیوه هدایت، “راهبری” است. به بیان دیگر کوه نوردانی که در قالب تیمی کوچک ولی همیشگی به کوه می روند، محدودیتها و تواناییهای یکدیگر را بخوبی می شناسند و ضعفهای یکدیگر را پوشش می دهند. آنان راهبر تیم را خود می گزینند و در تصمیم گیری مشارکت فعال می نمایند. اینها بالاترین کارایی و بیشترین شانس موفقیت را دارند.

همواره نظر موافق اعضا را در مورد هدف تیم و نقش آنها جلب کنید.

منبع: کتاب « راهبری در طبیعت و کوهستان» – جوادی، ابوالفضل، 1340- انتشارات ایران سنجش- 1395.

« با شرکت در دوره های آموزشی، مهارت حیاتی راهبری و سرپرستی را به دست آوریم.»

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا